بازگشت
در مورد ظاهرشاه
خلیل وداد خلیل وداد

 

 

نسخهء یگانه

(یادداشت کاری)

 

 

 

جلسهء بیروی سیاسی  ک.م. ح.ک.ا.ش.

 

13 نوامبر 1986

 

 

 

تحت ریاست رفیق گرباچُف م. س.

 

حاضران:

رفقا ورتنیکوف و.ای. گرومیکو آ.آ.، زایکوف ال. ان.

ریژکوف ان. ای.، سلومنتسف ام.، اس. چیبریکوف و. ام.

شواردنادزه ا. آ. دیمیچیف پ.ان.، دولگیخ و.ای.

یلتسین ب. ن.، تالیزین ن.و.، بیریوکوا آ.پ.

دوبرینین آ. ف. زیمیانین م.و. میدویدوف و.آ.

نیکونوف و.پ. رازوموفسکی گ.پ. و کاپیتونوف ای. و.

 

 

1. در مورد ملاقات کاری رهبران احزاب برادر  کشورهای سوسیالیستی س.ای.اف. (مسکو 10-11 نوامبر 1986).

 

{این بخشهای سند به علت عدم ارتباط آن به افغانستان برگردان نشد. مترجم).

 

 

10. پیرامون اقدامات بعدی در افغانستان

 

11. در مورد ظاهرشاه

 

گرباچُف: آیا همهء رفقا با یادداشت رفیقان چیبریکوف  و.ام.، ا.آ. شواردنادزه، سوکولوف اس. ال. و دوبرینین آ.ف. آشنا شده اند؟

 

اعضای بیروی سیاسی: بلی، آشنا شده ایم.

 

گرباچف: در آنصورت بیایید تبادلهء نظر کنیم. حس غریزی من اینست که ما نباید فرصت را ازدست بدهیم. نجیب به پشتییبانی ما ضرورت دارد. او اوضاع را بصورت عینی ارزیابی نموده و ژرف دشواریهای های ما را میداند. وی تلاشها در راستای آشتی ملی، تحکیم اتحاد با دهقانان ویکپارچگی رهبری سیاسی و کشور را وظیفهء بلاتأخیر میداند.

 

کارمل سرپیچی مینماید.

 

ما در افغانستان اکنون شش سال است که میجنگیم. اگر شیوه های عملکرد خویش را دگرگون نسازیم، 20- 30 سال دیگر هم در آنجا خواهیم جنگید. این امر به توانایی ما که انکشاف حوادث را زیر اثر خویش داشته باشیم، سایه خواهد افگند. باید به نظامیان ما نیز بگوییم که آنها از این جنگ خوب نمیآموزند. آیا، این امر امکانی برای تغییر آرایش جنگی توسط ستر درستیز (ستاد کل) نیروهای مسلح ما نمیباشد؟ بصورت عموم ما هنوز کلیدها را برای حل این معضله انتخاب نکرده ایم. ما چه میکنیم، با تذکر اینکه ارتش ما حوادث را زیر کنترول ندارند، تا آخر خواهیم جنگید؟ ما باید این روند (پروسه) را در آیندهء نزدیک به پایان ببریم.

 

گرومیکو: ما باید هدف ستراتیژیک خویش رامشخص نماییم. چندی پیش ما میگفتیم که مرز افغانستان با پاکستان و ایران را باید بست. تجربه نشان داد که ما به این امر به علت محیط کوهستانی، پیچیده و وجود صدها گذر و کوتل در افغانستان دست نیافتیم. امروز باید خاطر نشان کرد که وظیفهء استرتیژیک ما اینست که جنگ را به پایان آن برسانیم.

 

گُرباچف: باید در مصوبه در مورد ختم جنگ در جریان یک و یا نهایتاً دو سال تذکر داده شود.

 

گرومیکو: آنرا طوری به پیان برسانیم که افغانستان، دولتی بیطرف بماند. ظاهراً هنگام توافق ما به رهبری افغانستان در مورد کمک نظامی دشواریها از سوی ما محاسبه نگردیده بودند. شرایط اجتماعی افغانستان زمینهء حل مشکلات را در کوتاه زمان مساعد ننمودند. ما در آنجا از پشتیبانی داخلی برخوردار نشدیم. همانقدر سرباز که به اردوی افغانستان جلب میگردند، به همان اندازه هم از آن فرار میکنند.

 

از نقطه نظر شرایط داخلی در افغانستان میتوان زیر هر چیزی که نجیب پیشنهاد میکند، امضأ گذاشت. مگر کارمل را نباید بصورت قطعی زدود، چون او به نحوی بحیث سمبول میتواند، نقش داشته باشد. نمایندگان ما باید با وی صحبت کنند. ضرور است که به نحوی از انحأ او در حلقهء ارتباط بماند؛ زدودن او انتخاب (واریانت) بهتر نیست. معقول است که او را با خود داشته باشیم.

 

نجیب اقدامات گسترده یی را پیشنهاد میکند. این (گامها) در خور توجه اند. یکی مشی- جلب پشتیبانی دهقانان به راه دفاع از حاکمیت دولتی ست؛ مشی دیگر- مذاکره با احزاب و سازمانهای اسلامی در داخل افغانستان و یا خارج از آن میباشد، که حاضر به مصالحه اند؛ مشی سوم- مناسبات با شاه سابق میباشد. فکر میکنم اینها را نباید رد کرد. باید اینرا با ترکیبی دیگر نه آنچنانی که نجیب پیشنهاد میکند، عملی کرد. در حال کنونی مرحله مشخصتر مذاکره با وی پیرامون این مسایل میباشد. در اینجا، بویژه از طریق روابط ما با پاکستان شاید شرکت ما ضروری باشد.

 

آنچه مربوط به امریکایی ها میشود، آنها علاقمند حل مسئلهء افغانستان نیستند. برعکس تداوم جنگ به نفع آنهاست.

 

گرباچف: دقیقاً.

 

گرومیکو: ضرور است، بیاندیشیم، که چگونه هند را به پروسهء حل و فصل سیاسی باید جلب کرد. تأخیر در حل این چالشها امکانات ما را در امر حل و فصل زیاد نمیسازد. اکنون اوضاع بدتر از نیم سال پیش است. در یک کلمه، برای حل و فصل سیاسی فعالتر باید عمل کرد. مردم ما نفس راحت خواهند کشید، اگر ما در این راستا گامهایی برداریم.

 

هدف استراتیژیک ما- افغانستان را باید بیطرف (نیترال) ساخته و از رفتن آن به اردوگاه دشمن جلوگیری کرد. البته، حفظ آنچه که از بخش اجتماعی ممکن است، نیز اهمیت دارد. مگر قطع جنگ مهمترین همه میباشد. من موافقم که این روند را به یک دو سال محدود کرد.

 

سولومنتسف: بهتر خواهد بود که حل و فصل سیاسی را تا 70 مین سالگرد اکتوبر* به پایان برسانیم.

 

گرومیکو: دربارهء چنین زمانی مشکل است گفته شود.

 

چبریکوف (رئیس ک.گ.ب. مترجم): پیرامون این مسئله تصامیم زیادی اتخاذ گردیده. نیروی زیادی بکار گرفته شده. مگر، سوگمندانه اوضاع افغانستان هم در داخل آن و هم پیرامون آن کماکان پیچیده اند. من پیشنهاد میخاییل سرگیویچ (گرباچف، مترجم) پیرامون اینکه کار را باید تا پایان منطقی آن ادامه دهیم، موافقم. البته، ما مسئلهء بستن مرزها را طرح کردیم. حق تا حدی با آندری اندریویچ (گرومیکو، مترجم) است، زمانیکه مشکلات این بستن که وابسته به شرایط مغلق جغرافیایی وغیرهء اند، مطرح میگردد. مگر بخشی از مشکلات ما در امر بستن مرزها ناشی از آنند که هرآنچه که ممکن بود، انجام نشده است. اکنون دشمن تاکتیکش را تغییر داده است. او مخفی میشود. باید راههای حل سیاسی مسئله را جستجو کرد. راه نظامی در شش سال گذشته نتیجه یی نداد.

 

چه چیزی لازم است عملی شود؟ نخست، ضرور است، نجیب را به مسکو دعوت کرد. او تاکنون یکبار هم در مسکو نبوده. شاید، رفتار کارمل تا حدی ناشی از آن باشد که ما تا کنون نجیب را نزد خود دعوت نکرده ایم. با او مذاکرات تیلفونی از طریق واسطه ها انجام یافته، اما این چیزی نیست. باید مذاکرات مستقیم صورت گیرند. شاید او بسیاری چیزها را توضیح دهد. چنین مذاکراتی را نباید موکول کرد؛ باید برای آنها یکی- دو روز را پیدا کرد.

مسئلهء مهم دیگر معضل کادرها میباشد.

 

گرباچف: و کی به او در حل مسئلهء کادرها مشکل ایجاد میکند؟

 

چبریکوف: تا حدی همهء ما. این موضوع در مورد دوست (شاه محمد دوست وزیر امور خارجه آنزمان افغانستان، مترجم)، وزیر  دفاع (جنرال عبدالقادر وزیر دفاع آنوقت افغانستان، مترجم)  و تکمیل نمودن اعضای بیروی سیاسی کمیته مرکزی ح.د.خ.ا. صدق میکند.

 

گرباچف: من فکر میکردم که ما درمورد دوست در حل این مسائل موافقه کرده بودیم.

 

چبریکوف: پس چرا چیزی حل نمیشود؟ ما دیگر در خصوص افغانستان چیزی نمیگوییم، بلکه در بارهء آن که دوست کجا کار کند و وزیر دفاع را باید کجا گسیل کرد. در آنصورت به رفیق کریوچکوف (نمایندهء ک.گ.ب. مترجم)

که اکنون در کابل است، باید سپارش کرد که او در مذاکرات با نجیب از طرح این مسائل طفره نرفته و مستقیماً به وی بگوید، که آنچنان که او خود لازم میبیند، مشکلات را حل کند. 

 

شواردنادزه: ما اکنون حاصل اقدامات ناسنجیدهء خویش را میگیریم. در مدت گذشته کارهای زیادی برای حل سیاسی مسایل افغانستان و پیرامون آن صورت گرفته اند.  نجیب به رهبری رسیده است. او به پشتیبانی عملی نیاز دارد، در غیر آن ما متحمل تاوان سیاسی خواهیم شد.  باید دقیقاً زمان خروج نیروهای شوروی از افغانستان را گفت. شما، میخاییل سرگیویچ (گرباچف، مترجم) دوسال را نام بردید. اما نه ما و نه رفقای افغانی ما یادگرفته اند که دستگاه دولت(افغانستان، مترجم) بدون قطعات ما عمل نماید.

 

پس از سفر به هند بهتر است نجیب به مسکو دعوت شود. باید افغانستان را بمثابهء کشور مستقل دیده و به نجیب اعتماد کرد تا خود مستقلانه تصامیمش را بگیرد. او میخواهد قرارگاه سرقوماندانی ستر درستیز را بسازد.  ما چرا باید به او مزاحمت کنیم؟

 

من در مورد تعویض دوست تردید داشتم، زیرا او دیپلمات باتجربه یی بوده پهنای گستردهء فرهنگی دارد. مگر با آنهم اگر منشی اول کمیته مرکزی ح.د.خ.ا. تعویض او را لازم میبیند، باید به وی در حل مسائل آزادی عمل داد.

 

بحثهایی در مورد بستن مرزها مطرح اند مبنی بر اینکه، کی سرحدات را ببندد، اردو یا ارگانهای امنیت دولتی؟ و این مسئله را باید نه ما بلکه نجیب حل کند.

 

با در نطر داشت دورنمای روابط ما با افغانستان، لازم است به همکاری اقتصادی تأکید گردد.  بدون این ما نمیتوانیم در آنجا ماندگار شویم.

 

پیشنهاد ویکتور میخاییلویچ (چبریکوف، مترجم) را در مورد لزوم ملاقات با نجیب تائید میکنم.

 

گرباچف: میشود به رفیق کریوچکوف سپارشات لازمه را داد.

 

شواردنادزه: هم رفیق کریوچکوف و هم رفیق ورونسوف (معاون وزیر خارجه و سفیر کبیر آنزمان اتحادشوروی در افغانستان، مترجم) افراد خوبی اند اما مذاکرات آنها نمیتواند جای ملاقات با منشی عمومی کمیته مرکزی (ح.ک.ا.ش.مترجم) را بگیرد.

 

گرباچف: درست در همین جا شاید رفیق اخرامییف س. ف.** در بارهء ایجاد قرارگاه قوماندانی ستردرستیزقوای مسلح ج.د.ا. میشنود و لبخند میزند. آیا قرارگاه ستر درستیز آنها را قطعات ما اداره خواهند کرد؟

 

دوبرینین: باید به نجیب آزادی داد. در مورد دوپرسش پیدا میشوند. یکی- طرزالعمل مصالحهء ملی و دوم حل سیاسی اوضاع پیرامون افغانستان.

 

کارمل را باید دور کرد. اما باید دانست، که  مصالحهء ملی نجیب را یک عضو بیروی سیاسی ک.م.ح.د.خ.ا. هم حمایت نمیکند. طرزالعمل این مصالحه وجود ندارد.

گرباچف طرزالعمل حل سیاسی وجود دارد، ما آنرا تصویب کردیم مگر در عمل چیزی صورت نگرفته. سرگی فیودورویچ (اخرامییف) شاید تو بتوانی آنرا حل کنی؟

 

اخرامییف (معاون وزیر دفاع اتحادشوروی): نه نمیشود آنرا حل کرد.

 

دوبرینین: مسئلهء طرزالعمل برای رهبری افغانستان مهم نمینماید. من طرفدار پذیرش نجیب در مسکو هستم. بگذار او خود به نجیب بگوید تا وی مسئلهء دوست و کارمل را شخصاً حل کند،  ولی اینرا باید بدون تحریک فرکسیونبازی انجام داد.

 

اخرامییف: از عملیات جنگی در افغانستان عنقریب هفت سال میگذرد.

 

در این کشور یک نقطه هم نمانده که سرباز شوروی آنرا نگرفته باشد. با اینهم اکثریت خاک افغانستان در دست شورشیان است. حکومت افغانستان نیروی قابل ملاحظهء نظامی دارد: 160 هزار در اردو، 115 هزار در سارندوی (پولیس) و 20 هزار در ارگانهای امنیت دولتی. هیچ وظیفه نظامی نیست که مطرح شود و حل نگردد، اما نتایج آنها محسوس نمیباشد. مسئله در اینست که عملیات نظامی با اقدامات سیاسی همگام نمیباشند. در مرکز حاکمیت است ولی در ولایات وجود ندارد. ما کنترول کابل و مراکز ولایات را در دست داریم ولی در قسمتهای بدست گرفته نمیتوانیم حاکمیت را برقرار نماییم. ما مبارزه برای حمایت مردم افغانستان را از دست داده ایم. حکومت را اقلیت مردم پشتیبانی میکنند. اردوی ما  5 سال جنگید. ارتش ما امروز هم  وضع را در همان سطح ممکن در کنترول دارد. ولی با شرایط فعلی جنگ مدت زیادی بدرازا خواهد کشید.

 

پنجاه هزار سرباز شوروی برای بستن مرزها ایستاده اند. اما آنها قادر نیستند تمام کانهالهایی که باندیتها از آنها عبور میکنند را قطع کنند. تکرار میکنم که اوضاع را در سطح کنونی ما میتوانیم در دست داشته باشیم، اما باید راه حل دیگری جستجو نمود، چنان که آندری آندریویچ ( گرومیکو، مترجم) بیان کرد. باید به پاکستان برآییم.

 

گرباچف: چرا شما به نجیب مزاحمت مینمایید؟

 

اخرامییف: او نباید قرارگاه ستردرستیر بلکه کمیتهء دولتی دفاع را بسازد.

 

ورونسوف (معاون اول وزیر امورخارجه): چند کلمه پیرامون اندیشهء همین لحظه مطرح شدهء رفیق اخرامییف س.ف. افغانستان کشوریست دهقانی (80 درصد اهالی کشاورزان اند). اما برعکس به آنها انقلاب کمترین چیزی را داده است. در درازنای هشت سال انقلاب، تولید کشاورزی فقط 7 درصد رشد نموده و سطح زندگی دهقانان در سطح پیش از انقلاب مانده است.

 

نظر به گفته های رفیق نجیب و عضو دفتر سیاسی ح.د.خ.ا. رفیق زیری در جریان صحبت با من «حزب هنوز به دهقانان نرسیده» اصلاحات ارضی و آب ناکام شده و جامه عمل نپوشیده (اکنون رفیق نجیب میخواهد آنرا برای «سازندگی» بیشتر بازنگری کند،) و دهقانان کدام دستآوردی مادی محسوس از انقلاب بدست نیآورده است. و همچنان در حال حاضر که بقول رفیق زیری از 18 ملیون نفر دولت کنترول فقط 5 ملیون را دارد، (نا گفته نباید گذاشت که از آنجمله 3 ملیون در شهر ها و فقط 2 ملیون در روستا ها که شامل 300-400 هزار خانوار میشود، میباشند.)، حزب و دولت از رهبری گذشته پلان مشخصی برای ارتقای مشخص  و سریع سطح زندگی مادی این 300 هزار 400 هزار خانوار را به ارث نبرد.

 

نظر به گفتهء رفیق زیری عضو بیروی سیاسی که مسئولیت امور اقتصادی و زراعت را دارد، « بنابر دلایل گونه گون وضع دهقانان در مناطق تحت کنترول دولت در بعضی موارد بدتر از دهقانان ساحهء ضد نقلاب است.» در پاسخ به اینکه این موضوع از کجا ناشی میشود، رفیق زیری بمن گفت، که «نواحی زیر کنترول ضد انقلاب از نگاه مواد ضرورت اولیه خوبتر تأمین میشوند، (در آنجا ها این مواد از طریق قاچاق از پاکستان وارد میشوند.).  عین حالت در خوست، اروزگان و غیره مناطق مرزی وجود دارد. بعضاً حالات متناقض (پارادوکس) دیده میشود، بقول رفیق زیری در بعضی نواحی زیر کنترول ما دهقانان از ما نه بلکه از باندهای شورشی کالای مورد ضروت شانرا بدست میآورند». باید در مورد مسئلهء فوق العاده مهم نامبرده، یعنی وضعیت دهقانان در مناطق زیر کنترول دولت اقدام کرد.

 

اکثر اعضای رهبری ح.د.خ.ا. بی ابتکار بوده عادت دارند از مشاوران ما دستور بگیرند و به نحوی بیدست و پا اند.

 

به نظرم مشاوران ما در اوایل زیاد «بدستهایشان زده اند».

 

اما رفیق نجیب چنین نیست. او نشان میدهد که فرد با استعداد و قاطع است. به او باید فرصت داد، مستقلانه عمل کند ولی باید او را زیر نظر داشته باشیم تا بعلت جوانی تند روی نکند. و او باید امکان آنرا داشته باشد تا «تیم» خودش را بسازد.

 

گرباچف: در ماه اکتوبر سال گذشته ما در جلسهء بیروی سیاسی مشی حل و فصل سیاسی مسئله افغانستان را تصویب کردیم. هدف مطروحهء ما عبارت از آن بود که خروج قطعات ما را از افغانستان تسریع نموده و همزمان وجود افغانستان دوست را تأمین کرد. این امر با استفاده از گامهای جنگی و سیاسی باید تحقق یابد. اما در هیچیک از این عرصه ها پیشرفتی وجود ندارد. همچنان تقویت مواضع نظامی حکومت افغانستان عملی نشد. آشتی ملی تا حدی بدلیل ان عملی نشده که رفیق کارمل کماکان میخواست با پشتیبانی ما در کابل باقی بماند.

 

طوری واقع شد که حتی ما (آزادی) عمل رهبری ح.د.خ.ا. را مقید ساختیم.

 

بصورت عموم طرحهای ما تاکنون بد عملی شده اند. اما حرف روی خود طرح نه روی اجرای آنست. باید آنها را درست اجرا نموده و دقیقاً دو نکته را تعریف کرد. نخست- در جریان دوسال امر برگشت نیروهای ما را عملی باید کرد. در سال 1987 50 درصد نیروها را و در سال بعدی آن 50 درصد دیگر را باید کشید.  دو- باید برای گسترش شالودهء اجتماعی رژیم با درنظر داشت مواضع نیروهای سیاسی کوشید. در این رابطه باید با رفیق نجیب  و احتمالاً دیگر اعضای بیروی سیاسی ک.م. ح.د.خ.ا. ملاقات کرد.

 

باید با پاکستان مذاکرات را آغاز کرد. مهم است که امریکاییها به افغانستان داخل نشوند. اما من فکر میکنم که از نگاه نظامی ایالات متحده به افغانستان نمی آید.

 

اخرامییف: آنها با نیروی نظامی داخل افغانستان نمیشوند.

 

دوبرینین: در این مورد میشود با ایالات متحده مذاکره کرد.

 

گرباچف: باید به رفیق کریوچکوف سپارش کرد تا رفیق نجیب را دیده و به او دعوتنامهء بازدید رسمی از اتحاد شوروی را  برای ماه دسامبر 1986 بدهد.

 

همچنان لازم است به رفیق نجیب اطلاع داد، تا خودش مسائل کلیدی را حل کند.

 

به رفقا شواردنادزه .ا. آ. (تدویر کننده) چبریکوف و.م.، سوکولوف اس. ال. دوبرینین آ.ف. تالیزین ان. و. موراخوفسکی و.اس. سپارش میشود تابا در نظر داشت مباحثه یی که در جلسهء بیروی سیاسی صورت پذیرفت، بخاطر حل همآهنگ و سریع (اوپراتیفی) معضلهء افغانستان و مسائل پیرامون آن پیشنهادات لازمی را تهیه نمایند.

 

اعضای بیروی سیاسی . موافقیم.

 

مصوبه تأیید میشود.

 

 

پ.ب. 1 دسامبر 1986

 

 

با درنظر داشت اینهمه میتوان گفت که ما به توافقاتی دست یافتیم. اعضای بیروی سیاسی. موافقیم.

  

مصوبه تأیید میشود.

 

 

 

 

6. پیرامون آمادگی برای سفر منشی عمومی کمیته مرکزی ح.د.خ.ا. رفیق نجیب به اتحاد شوروی.

 

گرباچف: من فکر میکنم که سفر نجیب را نباید به تعویق انداخت. آیا او آماده است؟

 

چبریکوف: بلی.

 

گرباچف: و ما آیا آماده ایم؟ منظورم آنست که به او بگویم آماده ایم. بهر حال نتایج مذاکرات را باید ترتیب کرد.

 

رأیها: یک هفته زمان لازم است.

 

گرومیکو: یک پرسش بمیان میآید. ما آخرین خبرها را در مورد نجیب و رفقای افغانی دیگر میخوانیم. چگونه است؟ او خود پلاتفورم آشتی ملی را طرح کرده تا براساس آنها مذاکرات را انجام داده و مشکل را حل کند. و سپس به این نتیجه رسیدند که مسئله درجه یک بستن مرزها میباشد. اینکه راه برون رفت نیست.

 

گرباچف: بگذار رفقا یک هفته کار کنند و پس از آن پیشنهادات شان را برای مذاکرات ارائه کنند. منظورم گروه زیر ریاست رفیق شواردنادزه است.

 

گرومیکو:  باید بهمه چیز نقطهء پایانی را گذاشت.

 

گرباچف: آیا موافقید؟

 

اعضای دفتر سیاسی: بلی.

 

مصوبه تأیید میشود.

 

 

 

 

*- منظور انقلاب کبیر سوسیالیستی اکتوبر روسیه است که مطابق تقویم کنونی با 7 نوامبر و براساس تقویم قدیم روسیه با 25 اکتوبر مصادف بوده و به همین دلیل مشهور به انقلاب اکتوبر است. مترجم.

 

** اخرامییف سرگی فیودورویچ. مارشال و قهرمان اتحاد شوروی.  در میان سالهای 1984-1988 رئیس ستاد کل نیروهای مسلح اتحاد شوروی و معاون اول وزیر دفاع اتحاد شوروی بود. تحت نظر او برنامه های عملیات جنگی اردوی شوروی در افغانستان منجمله عقب نشینی آن ارتش صورت پزیرفت. او پسانها از مخالفان جدی گرباچف در عرصهء ریفورم نظامی بوده وآنرا عملی تضعیف کنندهء قدرت نظامی اتحادشوروی و عقب نشینی در برابر ناتو میدانست. بنابر همین دلیل بود که او از کارهایش بعدها استعفأ داد.

 

در سال 1990 او مشاور رئیس جمهور گرباچف در امور نظامی شد. در ماه اگست 1991 از کودتای نظامی موسوم به گ.کا.چ.پ. برضد گرباچف (تحت رهبری یانایف) پشتیبانی کرده و پس از شکست کودتا در اگست همانسال خود کشی کرد، (مترجم).

 

 

مطالب مرتبط :

پیرامون پاسخ به رفیق نجیب


January 11th, 2011


  برداشت و بازنویسی درونمایه این تارنما در جاهای دیگر آزاد است. خواهشمندم، خاستگاه را یادآوری نمایید.
 
بازگشت
مسایل بین المللی